Szkoło! Szkoło!
Gdy cię wspominam,
Tęsknota w serce się wgryza,
Oczy mam pełne łez!…(Julian Tuwim, ,,Nad Cezarem’’)
Powstanie szkoły
W okresie Księstwa Warszawskiego pojawiły się pierwsze szkoły elementarne, których organizacja określona była ustawą z 1808 r. „Urządzanie szkół miejskich i wiejskich elementarnych”. Taka właśnie 1–klasowa Elementarna Szkoła Rządowa istniała też w tamtych czasach w Cieksynie.
Po upadku powstania styczniowego Cieksyn znalazł się w zaborze rosyjskim. Staraniem ówczesnego dziedzica pana Lasockiego władze rosyjskie zezwoliły w 1870 roku na założenie ochronki. Ciężar jej utrzymania spadł na barki założyciela. Nauczycielką była pani Polkowska, która swe siły poświęciła na krzewienie polskości i, pomimo szykan i prześladowań policji carskiej, prowadziła tajne nauczanie.
W kilka lat po zamknięciu przez władze carskie ochronki, staraniem właściciela folwarku Cieksyn pana Wyrzykowskiego i miejscowego proboszcza księdza Kowalskiego, otworzono w 1907 roku jednoklasową szkołę. Działała ona w budynku wybudowanym przez księdza Kowalskiego i utrzymywana z funduszy Polskiej Macierzy Szkolnej. W szkole uczyła do roku 1917 pani Zofia Ostapowiczówna.
W 1917 roku szkoła jednostopniowa w Cieksynie została upaństwowiona. Pierwszą jej nauczycielką z nominacji Państwa Polskiego została pani Zofia Murawska.
Stopień organizacyjny szkoły
Podniesienie stopnia organizacyjnego szkoły nastąpiło w roku szkolnym 1925/26. W sąsiedniej wsi Andzin była też 1–klasowa szkoła powszechna, która staraniem nauczyciela Filipa Stecia została przyłączona do powstałej wówczas 2–klasowej Publicznej Szkoły Powszechnej w Cieksynie. Istniała ona 5 lat. Kierownikiem w niej został Filip Steć. Szkoła liczyła 123 uczniów podzielonych na V oddziałów. Z taką liczbą uczniów pracowało troje nauczycieli.
Szkoła zajmowała dwie izby, jedna w domu parafialnym o powierzchni 22,1m2, a druga w prywatnym budynku liczyła 28,5m2. Tak mała powierzchnia lokalowa i brak pomieszczeń na sale lekcyjne uniemożliwiły podjęcie nauki 22 dzieciom. Dla porównania: obecnie powierzchnia szkoły wynosi 1.400,00m2.
W roku szkolnym 1930/31 nowy kierownik szkoły Józef Kuśmierczyk podniósł stopień organizacyjny szkoły do 3–klasowej o 7 oddziałach.
W latach 1933–1939 wieś posiadała już, zgodnie z założeniami reformy, szkołę I stopnia, czyli 4–klasową publiczną szkołę powszechną o VI oddziałach.
W roku szkolnym 1933/34 szkoła liczyła 273 uczniów, grono pedagogiczne liczyło 5 osób, a kierownikiem był Jan Kowalik.
1 kwietnia 1935 roku przybyła do pracy w szkole pani Maria Kwitowa. Wspomina ona, że praca w szkole odbywała się w bardzo trudnych warunkach, gdyż było aż 304 uczniów w 8 oddziałach. Nauka odbywała się w czterech wynajętych izbach, ciasnych i mało estetycznych.
Nadzieja na poprawę warunków lokalowych tj. zbudowanie szkoły zabłysła w roku szkolnym 1937/38, gdyż postanowiono zakupić pod budowę szkoły plac od Pana Kotowskiego właściciela majątku Cieksyn. Uchwalono, że w tym roku zostaną dostarczone materiały budowlane na fundamenty, a rodzice będą dobrowolnie pracować przy budowie.
W ostatnim roku przed II wojną światową grono pedagogiczne z kierownikiem Wacławem Cywińskim liczyło 6 nauczycieli i 278 uczniów.
Rozwój szkoły
Harmonijny rozwój Szkoły Powszechnej w Cieksynie został gwałtownie przerwany przez wybuch II wojny światowej. Już we wrześniu 1939 r. na naszym terenie przyłączonym do Rzeszy, Niemcy przystąpili do likwidacji polskiego szkolnictwa. Wojsko niemieckie stacjonujące w Cieksynie podczas oblężenia Twierdzy Modlin zniszczyło i spaliło wyposażenie szkoły. Maria Kwitowa zdążyła ukryć akta szkolne, które w ten sposób ocalały.
Szkoła w Cieksynie przestała istnieć, a uczniowie zostali pozbawieni możliwości zdobywania wiedzy w sposób legalny. W tej sytuacji w Cieksynie tylko Maria Kwitowa i jej matka Wanda Palmbach prowadziły tajne nauczanie. Dzieci gromadziły się w ich mieszkaniu, albo w domu któregoś z uczniów. W tych przypadkach Pani Kwitowa „uzbrajała się” w strzykawkę dla stworzenia pozoru, że przyszła zrobić zastrzyk. Mimo to nad, bezpieczeństwem czuwał zawsze ktoś ze starszych. Za prowadzenie tajnego nauczania groziła kara śmierci, ale nikt z miejscowej ludności nie zadenuncjował swych nauczycielek.
Po odzyskaniu niepodległości w 1945 r. został w Cieksynie barak w bardzo dobrym stanie. Mieścił się w nim w czasie wojny niemiecki punkt opatrunkowy. Barak posiadał 8 piecyków, szafy, krzesła i stoliki. Na zebraniu wiejskim ludność postanowiła ten budynek ze sprzętami przeznaczyć na szkołę. Społeczeństwo wraz z nauczycielką Marią Kwitową przystąpiło do adaptacji baraku na budynek szkolny. Pracowano bezinteresownie, w bardzo trudnych warunkach i z wielkim oddaniem. Dzięki temu lekcje rozpoczęły się już w połowie lutego 1945 r. Do pracy z 305 uczniami stanęli: Maria Kwitowa – kierownik szkoły i jeden nauczyciel. Nie było sprzętu szkolnego, deski przybite z jednej strony do ściany stanowiły ławki. Brak było także podręczników i zeszytów, więc Pani Kwitowa własnoręcznie pisała teksty dla klasy I, a starsi uczniowie je przepisywali. W ten sposób dzieci otrzymywały karty do czytania.
Pomimo wielu trudności szkoła rozwijała się, zwiększało się grono pedagogiczne. Zaczęło działać harcerstwo i samorząd szkolny. W roku szkolnym 1947/48 Szkoła Powszechna w Cieksynie liczyła 253 uczniów i 4 nauczycieli. Nauczane przedmioty to: religia, język polski, język rosyjski (wprowadzony w 1947r.), historia, geografia, przyroda, matematyka, fizyka, chemia, rysunek, prace ręczne, śpiew, wychowanie fizyczne.
Od roku szkolnego 1950/51 r. była to już 7–klasowa szkoła podstawowa, ze skróconym cyklem nauczania początkowego do klas I–IV, wcześniej obejmował on klasy I–V. Wiele pracy dla dobra szkoły wykonano w ramach charakterystycznych dla tego okresu tzw. czynów społecznych, np. ogrodzenie, remonty, zadrzewianie placu szkolnego. W szkole organizowane były kursy dla dorosłych analfabetów, oraz tych, którzy chcieli uzupełnić swoje wykształcenie.
W 1950 r. Cieksyn został wytypowany przez Ministerstwo Oświaty na punkt kolonijny, dlatego staraniem Marii Kwitowej dobudowano werandę, która służyła latem dla kolonii letnich. W 1953 r. rozpoczęto budowę sali gimnastycznej (obecny budynek klas zerowych) i budynku gospodarczego z mieszkaniem dla nauczyciela (domek obecnie jest zburzony). W 1958 r. po elektryfikacji wsi zakupiono do szkoły radio i rzutnik, a w następnym roku Inspektor Oświaty podarował szkole telewizor. Było to wielkie wydarzenie dla uczniów i ich rodziców, służyły one, nie tylko jako pomoc w nauce, ale dostarczały rozrywki.
Zmiana kierownika szkoły
W 1959 roku, po 40-tu latach pracy Maria Kwitowa odeszła na emeryturę, a od roku 1960 obowiązki kierownika szkoły pełniła Helena Jasińska.
Dnia 15 listopada 1963 r. otwarto przedszkole, które mieściło się w prywatnym budynku Mariana Ostrowskiego.
Dnia 1 września 1964 r. uroczyście pożegnano odchodzącą z pracy w szkole Marię Kwitową, nauczycielkę szczególnie zasłużoną dla naszej szkoły i miejscowości.
Ogółem do nauki przystąpiło 357 uczniów podzielonych na 11 oddziałów. Z taką liczbą uczniów pracowało 11 nauczycieli z nowym kierownikiem Stanisławem Cetlińskim. Wiosną 1970 r. rozpoczęto również budowę nowego okazałego budynku szkolnego – właśnie tego, w którym cieksyńska szkoła funkcjonuje do dzisiaj.
W roku szkolnym 1971/72 zastępcą kierownika szkoły został Leon Cichocki.
17 stycznia 1972 r. zakończono budowę i uczniowie przenieśli się z poniemieckiego baraku do nowej przestronnej szkoły. W szkole mogli się także kształcić młodzi kandydaci na rolników, gdyż w tym roku rozpoczęła działalność Zasadnicza Szkoła Rolnicza licząca 23 uczniów.
W tym samym roku opiekę nad szkołą objęły Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne „Polfa”. Zakład opiekuńczy finansował prace związane z ogrodzeniem szkoły, zakupił siatkę, bramy i furtki.
24 czerwca 1972 r. nadano szkole imię Mikołaja Kopernika. Odbyła się wielka uroczystość, którą swą obecnością zaszczyciły władze wojewódzkie, partyjne i przedstawiciele zakładu opiekuńczego. Hymnem szkoły jest utwór nieznanego autora pt. „Odkrycie Kopernika”.
Przekształcenie szkoły
W następnym roku szkoła stała się Gminną Szkołą Zbiorczą. Gminnym Dyrektorem Szkół został Stanisław Cetliński. Pracę dyrektora wspomagało dwóch zastępców: Leon Cichocki był zastępcą do spraw wychowawczych, natomiast funkcję zastępcy do spraw dydaktycznych pełniły kolejno: w 1974 r. Elżbieta Krawczyk i w 1975 r. Barbara Lewandowska.
W roku 1976/1977 funkcję dyrektora szkoły po Stanisławie Cetlińskim przejął Leon Cichocki i zarządzał szkołą do roku 1981. Od 1981 roku opiekę nad placówką rozpoczął nauczyciel geografii Włodzimierz Minich.
Rok 1999/2000 to czas przełomowy w polskiej oświacie – powstają pierwsze klasy gimnazjum. Szkoła Podstawowa zmieniła swą nazwę na Zespół Szkół nr 3 im. Mikołaja Kopernika. Od tej pory należą do niego szkoła podstawowa i gimnazjum.
W roku 2007 dyrektor Minich po 25 latach kierowania szkołą odszedł na emeryturę, a obowiązki jego przejęła Justyna Nowacka. Zastępcą została Kinga Majchrzak. Obie nauczycielki pełnią swe funkcje do dziś.
20 czerwca 2012 roku odbyła się w szkole uroczystość nadania sztandaru Szkole Podstawowej im. Mikołaja Kopernika w Cieksynie.